Ծնվել է 1820 թվականին Վանում, սովորել է Վասպուրականի Լիմ և Կտուց անապատների վանական դպրոցներում։ 1892-ի մայիսին ընտրվել է Ամենայն հայոց կաթողիկոս, սակայն սուլթանը չի համաձայնել նրան թուրքահպատակությունից ազատել, և միայն 13 ամիս անց ռուսական ցարի միջնորդությամբ նրան թույլատրվել է ժամանել Էջմիածին։ Նա մեծ ջանքեր է ներդրել կոտորածներից մազապուրծ գաղթականության ֆիզիկական գոյությունն ապահովելու և վերստին երկիր վերադարձնելու համար։ Եռանդուն պայքար է մղել հայ եկեղեցապատկան կալվածքները բռնագրավելու մասին ցարական կառավարության 1903 թվականի հունիսի 12-ի օրենքի կենսագործման դեմ, հրամայել հոգևոր թեմակալ առաջնորդներին՝ չենթարկվել այդ որոշմանը և խոչընդոտել նրա կիրառությանը։

Մկրտիչ Ռափայելի Փորթուգալյանը ծնվել է Կ. Պոլսում 1848-ի հոկտեմբերի 21-ին: Նախնական կրթությունն ստացել է Կ. Պոլսում։ Դեռ երիտասարդ տարիներից աչքի էր ընկնում իր ըմբոստ եւ ազատատենչ բնավորությամբ եւ անմասն չէր մնում ժամանակի առաջադիմական շարժումներից: 1884-ին Փորթուգալյանը Կենտրոնականի 12 շրջանավարտների հետ հիմնադրում են «Գործակցական Միությունը», որը փաստորեն հանդիսացավ ապագա Արմենական կուսակցության կազմակերպական կորիզը: Խուսափելով մոտալուտ ձերբակալությունիցՙ 1885-ի կեսերին Փորթուգալյանը ծածուկ հեռացավ Թուրքիայից եւ հաստատվեց Ֆրանսիայի Մարսել քաղաքում ու ձեռնամուխ եղավ«Արմենիա» թերթի հրատարակությանը, որի քուրայից դուրս թռած կայծերի ազդեցության ներքո շուտով Վանում ծնվեց ու հասակ առավ Արմենական կուսակցությունը:

Մկրտիչ Թերլեմէզեան (Աւետիսեան) ծնած է Վանի մեծամեծներու շրջանակին պատկանող Թերլեմէզեան գերդաստանին մէջ: Իր հօր Աւետիսի անունով, ան ճանչցուած է նաեւ Աւետիսեան մականունով, եւ այդ մականունով է, որ ան ծանօթ է հայ ազատագրական պայքարի պատմութեան մէջ: Աւետիսեան յաճախած է Վանի Վարժապետանոցը: Եղած է Փորթուգալեանի շունչով թրծուած առաջին շրջանաւարտներէն, 1878-ին: 1880-ին, Վարժապետանոցի փակումէն ետք, աշակերտները կը ստիպուին հետեւիլ Աւետիսեանի եւ Գալուստ Ասլանեանի դասաւանդութեանց, բացօթեայ ծառաստաններու մէջ: 1896-ի Յունիս 10-ին, վերջ կը գտնէ կեանքը Արմենական կուսակցութեան 32-ամեայ հիմնադիր’ Մկրտիչ Աւետիսեանի:

Ծանոթանալով արմենականների ծրագրին ու կանոնագրին, դառնում է համոզված արմենական։ Կապեր է հաստատում Սալմաստի արմենական գործիչների հետ։ Գնահատելով Սեպուհի մեծ առաքինությունները, Սալմաստի արմենական վարիչ մարմինը անսալով նշանավոր արմենականներ Գր. Պեոզիկյանի և Ա. Եկարյանի հորդորներին, Սեպուհին որպես գործիչ ուղարկում է Վան։ 1906 թվականին արմենականների ծրագրին կցված հավելվածի հեղինակը հենց Երվանդ Քեոսյանն էր (Սեպուհ)։ Արմենականների ծրագրային դրույթները իրենց արտացոլումն են գտել նաև նրանց ամերիկյան մասնաճյուղի օրգան «Արաքս» պարբերականում՝ սկզբում Բոստոնում, որպես շաբաթաթերթ, իսկ հետո Նյու Յորքում (1907) որպես ամսաթերթ: Պարբերականի կարծիքով հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի անհրաժեշտության գաղափարը համազգային բնույթ կընդունի միայն այն ժամանակ «Երբ ամբողջ ժողովուրդ մը կհասկանա իր վիճակին իրականությունը գիտակից կըլլա իր վզին ծանրացող լծի ծանրությունը, և դժգոհության ոգին այնքան կզարգանա, որ մահը կնախընտրե գերութենէ, ան ատեն ալ հրդեհը չի մարիր»: